Διάλεξε γρήγορα: μυαλό ή καρδιά;

Στην οικογένειά μου το μυαλό ήταν πάντα σημείο αναφοράς, είτε σε σοβαρές συζητήσεις, στις οποίες “πρέπει να χρησιμοποιούμε το μυαλό μας και να αποκτούμε σφαιρική γνώση και αντίληψη των πραγμάτων πριν αποκτήσουμε κι εκφράσουμε μια άποψη”, όπως μας εξηγούσαν οι γονείς ανά τακτά χρονικά διαστήματα, είτε σε αστείες στιγμές, κοροϊδευτικά, ως ένας χαριτωμένος τρόπος για να δείξουμε την αγάπη μας ο ένας για τον άλλον.

Σε αυτές τις εκδηλώσεις αγάπης ο μπαμπάς είναι ο “αρχιμπουμπούναρος”, η μαμά κι ο αδερφός μου οι “μπουμπούνες” κι εγώ, ως το μικρότερο μέλος της οικογένειας “το μπουμπουνάκι”. Και, ναι, είναι λέξεις εκδήλωσης αγάπης και στοργής για μας, όταν τις λέμε μεταξύ μας, μην ξαφνιάζεστε. Κάθε οικογένεια, εξάλλου, έχει τους δικούς της προσωπικούς κώδικες επικοινωνίας, που ίσως βγάζουν νόημα μόνο μεταξύ των μελών της.

Σ’ αυτό το αστείο πλαίσιο, όταν πήγα να κάνω για ακόμα μια φορά ορισμένες ιατρικές εξετάσεις σχεδόν σε όλο μου το σώμα, αλλά όχι στο κεφάλι αυτή τη φορά, ο αδερφός μου άδραξε την ευκαιρία και μου είπε “ε, το έλεγξαν μία φορά, είδαν ότι είναι άδειο, το έλεγξαν δύο μην τυχόν και κατάφερε να βγει λίγο μυαλό, αλλά τίποτα, πλέον κατάλαβαν ότι είναι τελείως κούφιο, οπότε δεν έχουν λόγο να σου ζητήσουν να το εξετάσεις ξανά!”. Και φυσικά του το ανταπέδωσα όταν χρειάστηκε να κάνει εκείνος ένα εγκεφαλογράφημα, όπου του εξήγησα μ’ ένα μεγάλο χαμόγελο ότι “τέτοιο εξωγήινο μυαλό είναι πραγματικά άξιο για έλεγχο, επιτέλους κάποιος κατάλαβε την αλήθεια!”. ‘Ενα αστειάκι σχετιζόμενο πάντα με το μυαλό του καθενός, το οποίο πάει κι έρχεται με κάθε ευκαιρία από όταν ήμαστε μικρά παιδιά μέχρι και σήμερα – είναι ο δικός μας προσωπικός τρόπος να λέμε “σ’ αγαπώ” υποθέτω.

Αργότερα, ως γνήσια έφηβος που σέβεται τον εαυτό της, όφειλα να έρθω σε ρίξη με ό, τι πρεσβεύει η οικογένεια και κάπως έτσι ξεκίνησα την επανάστασή μου. Πώς; Μα φυσικά βροντοφωνάζοντας μέσα μου και δείχνοντας με κάθε τρόπο έξω μου ότι στο δίλημμα “μυαλό ή καρδιά”, σε αντίθεση με τους μεγάλους, διαλέγω ασυζητητί την καρδιά – αφού καρδιά σήμαινε νιώθω κι εγώ ήμουν γεμάτη συναισθήματα.

Συναισθήματα και νευροβιολογία

Κι ύστερα ήρθε η αποκάλυψη. Όταν έμαθα το τι ακριβώς είναι νευροβιολογικά τα συναισθήματα και πώς λειτουργούν, ειλικρινά εντυπωσιάστηκα. Σε αντίθεση με πολλούς άλλους που πιθανώς να απογοητεύτηκαν ή ξενέρωσαν, για μένα ήταν η απόλυτη αποκάλυψη που λύνει μια για πάντα το ψευδοδίλημμα “μυαλό ή καρδιά”, το οποίο τελικώς είναι άνευ νοήματος.

Κι αυτό γιατί τι είναι τα συναισθήματα τελικά; Δεν είναι παρά συσπάσεις του αυτόνομου νευρικού συστήματος, είτε του συμπαθητικού είτε του παρασυμπαθητικού, που εκκρίνουν συγκεκριμένες ορμόνες.

Πάμε ξανά.

Είναι συσπάσεις του αυτόνομου νευρικού συστήματος: πρώτη στάση. Εδώ νομίζω ότι πρέπει επιτέλους να ξεκαθαριστεί η μεγάλη παρερμηνεία των συγγενών λέξεων “νεύρα” και “νευρολόγος”. Διότι νευρολόγος είναι ο εξειδικευμένος γιατρός που ασχολείται με τα νεύρα μας, βεβαίως, που σημαίνει με το αυτόνομο νευρικό μας σύστημα, κι όχι αυτός που ασχολείται με τα “νεύρα μας”, όπως χρησιμοποιούμε την έκφραση στην καθομιλουμένη, την κατάσταση δηλαδή όπου νιώθουμε εκνευρισμό και θέλουμε να κουτουλήσουμε τον κόσμο γύρω μας – καημό το είχε μια οικογενειακή μας φίλη, νευρολόγος, να το κατανοήσει αυτό ο κόσμος κάποτε.

Πάμε τώρα στη συνέχεια. Υπάρχει το συμπαθητικό αυτόνομο νευρικό σύστημα και το παρασυμπαθητικό. Κι όταν συσπάται το παρασυμπαθητικό έχουμε μια αίσθηση χαλάρωσης, όπως εκείνη την υπέροχη ώρα της πέψης, για παράδειγμα, ή την ώρα πριν κοιμηθούμε. Θα μου πει κάποιος “μα όταν είμαι σε πέψη, θέλω και να κοιμηθώ!” και θα απαντήσω ότι έχει δίκιο, βεβαίως, και τώρα ξέρουμε κι οι δύο το γιατί. Δε φταίμε εμείς, το αυτόνομο νευρικό μας σύστημα φταίει! Αντίστοιχα, όταν συσπάται το συμπαθητικό, έχουμε μια έξαρση αδρεναλίνης κι επομένως έχουμε έντονες συσπάσεις – κι είμαι βέβαιη ότι όλοι μπορούμε να σκεφτούμε τέτοιες στιγμές στην καθημερινότητά μας, όχι μόνο δυσάρεστες θέλω να ελπίζω, αλλά και πολύ ευχάριστες.

Έρχονται, λοιπόν, αυτές οι συσπάσεις, εκκρίνονται οι διάφορες ορμόνες και το αποτέλεσμα όλου αυτού το ονομάζουμε συναίσθημα. “Και γιατί να συσπώνται δηλαδή και να δημιουργούνται τα συναισθήματα; Καλά δεν είμαστε χωρίς αυτά;” θα αναρωτηθείτε. Μα τα συναισθήματα είναι ένα δώρο που μας προσφέρει το μυαλό, οι εσωτερικοί μας συναγερμοί, οι μυστικοί μας σύμβουλοι.

Έρχεται, για παράδειγμα, ο θυμός να μας υπενθυμίσει τα όριά μας, τις αξίες, τις αρχές και τις προτεραιότητές μας και να μας κάνει να αναρωτηθούμε αν έχουμε βάλει, λόγου χάριν, όρια κι αν τα έχουμε δώσει στον άλλον να τα καταλάβει, επικοινωνόντας τα με το σωστό τρόπο – όπου “σωστός” είναι σαφώς ο πιο αποτελεσματικός, γιατί, ακόμα και στην περίπτωση που έχω βάλει τα όριά μου, αν τα καταλαβαίνω μόνον εγώ, πάλι θα παραβιάζονται, ίσως και κατά λάθος, από τους άλλους, καθώς μάλλον δεν έχει κατασταθεί σαφές σ’ εκείνους ότι “αυτά είναι τα όριά μου γι’ αυτόν και για εκείνον το λόγο και είναι απαραβίαστα”.

Αντίστοιχα, οι τύψεις κι οι ενοχές έρχονται να μας θυμίσουν τους κανόνες που έχουμε θέσει στη ζωή μας, δεδομένων των συνθηκών κάθε φορά, κι ίσως να μας θυμίσουν ότι χρειάζεται να αναθεωρήσουμε κάποια κομμάτια σχετικά μ’ αυτούς τους κανόνες.

Κάπως έτσι κι η θλίψη, η ανησυχία ή η αγωνία για το μέλλον και, φυσικά, ο φόβος, όπου είναι και η βάση όλων των συναισθημάτων. Όλα έρχονται ως εσωτερικοί συναγερμοί να μας θυμίσουν  “ε, φιλαράκι, κάτι δεν έχεις κάνει/λύσει ακόμα” ή να μας προστατεύσουν λέγοντάς μας “ήρθε η ώρα να κάνεις κάτι”.

“Μυαλό ή Καρδιά”: ένα ψευδοδίλημμα

Όλα τα παραπάνω σημαίνουν ότι νιώθουμε με το μυαλό κι όχι με την καρδιά.

Η καρδιά, εξάλλου, είναι ένα εξαιρετικά χρήσιμο και σημαντικό όργανο σαφώς, αλλά αυτό που κάνει είναι να συσπάται και να πηγαινοφέρνει αίμα στο σώμα, αυτή είναι (πολύ πολύ “μπακάλικα” βεβαίως) η λειτουργία της. Το ότι χτυπάει δυνατότερα ή γρηγορότερα όταν νιώθουμε φόβο ή ενθουσιασμό είναι αποτέλεσμα της εντολής που στέλνει το μυαλό μέσω των συσπάσεων, δεν παράγει ορμόνες και συναισθήματα η ίδια η καρδιά.

Την επόμενη φορά, συνεπώς, που θα χτυπήσει  κάποιο συναίσθημα… το μυαλό σας κι ιδίως αν πρόκειται για εκείνα που καλούμε συνήθως “αρνητικά” συναισθήματα, πριν αρχίσετε να καταριέστε την τύχη σας και πριν απογοητευτείτε από την “ανικανότητά” σας να σταματήσετε να έχετε αυτό το “κακό” συναίσθημα, όπως ακούω συχνά να λένε φίλοι και γνωστοί, θυμηθείτε ότι το ίδιο σας το μυαλό προσπαθεί να σας βοηθήσει στέλνοντάς σας αυτούς τους υπέροχους εσωτερικούς συναγερμούς, για να σας θυμήσει ότι “κάτι πρέπει να γίνει εδώ που δεν έχει γίνει ακόμα, αγαπημένε μου φίλε”.

Εγώ, με τη σειρά μου, κάνοντας ήδη την παραπάνω διαχείριση συναισθημάτων όταν κι όπου χρειάζεται, περιμένω πώς και πώς τη στιγμή που θα δω τον αδερφό μου και θα του πω όλο χαρά “Σ’ αγαπάω με όλο μου το μυαλό” – κι ας ξέρω ότι θα του έχω δώσει μια εξαιρετική πάσα για να με κοροϊδέψει λέγοντάς μου “Τόσο πολύ; Καταξοδεύτηκες δηλαδή…!”.

Αντιγόνη Κρέτση
nlpgreece® Trainer & Marketing expert