Ερινύες κι Ευμενίδες

Σύμφωνα με το μύθο όταν οι Ερινύες καταδίωξαν τον Ορέστη επειδή σκότωσε την Κλυταιμνήστρα, επενέβη η θεά Αθηνά και έπεισε τις Ερινύες να σταματήσουν να εκδικούνται και να γίνουν θεές της ευλογίας, τις εξευμένισε και άλλαξαν ριζικά. Έγιναν Ευμενίδες όπου προστάτευαν την βλάστηση και την καρποφορία και έφερναν την ομόνοια στους κατοίκους των Αθηνών.

Οι Ερινύες συμβολίζουν τις ενοχές μας που μετατρέπονται σε Ευμενίδες αν επιλέξω να σκεφτώ με σοφία.

Ενοχές μπορεί να νιώθω για πολλούς λόγους, επειδή λέω ψέματα, θυμώνω και μιλάω άσχημα, δεν υπερασπίζομαι τον εαυτό μου, κουτσομπολεύω, άργησα στη δουλειά μου, δεν πήρα τους γονείς μου τηλέφωνο, ξέχασα κάποια υποχρέωση, δεν μαγείρεψα, απατώ το σύντροφο μου, ανέχομαι να με απατάει ο σύντροφος μου, δεν είμαι καλός γονιός, δεν έχω γίνει γονιός, δεν έχω παιδιά, νιώθω χαρά, δεν έχω χρήματα ή έχω περισσότερα από την οικογένεια μου και τους φίλους μου, λέω όχι, λέω τη γνώμη μου, δεν έχω σπουδάσει και ουκ εστίν τέλος.

Ο καθένας από εμάς είναι ένα θεϊκό ον πλασμένο κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση του Δημιουργού, που όμως το έχουμε ξεχάσει. Υπάρχει ένα κομμάτι του εαυτού μας που το έχει ξεχάσει κι αυτό το κομμάτι είναι το εγώ μας, που ταυτίζεται με την προσωπικότητα μας. Έχουμε αποκοπεί από την αληθινή μας φύση, από τον αληθινό μας εαυτό και φυσικά από την αθωότητα μας. Έτσι νιώθουμε ενοχή. Την ενοχή τη νιώθουμε σαν συναίσθημα, αλλά δεν είμαι η ενοχή μου.

Τι είναι ενοχή;

Το συναίσθημα της ενοχής προέρχεται από τη σκέψη ότι έχουμε κάνει κάτι κακό ή κάτι λάθος, κάτι που δε συνάδει με τις αξίες μας και νιώθουμε δυσάρεστα. Η σκέψη αυτή γεννά το συναίσθημα της ενοχής, κι όσο πιο πολύ το σκεφτόμαστε τόσο περισσότερη ενοχή νιώθουμε, δεν μπορούμε να δούμε ξεκάθαρα την κατάσταση και παρερμηνεύουμε τα γεγονότα.

Η ενοχή είναι ένα συναίσθημα που απορρέει από το φόβο. Όταν νιώθω ενοχή, νιώθω ότι κινδυνεύω, άρα φοβάμαι. Πιστεύω ότι δεν αξίζω την αγάπη, δεν αξίζω μια ευτυχισμένη ζωή, δεν αξίζω την αφθονία, δεν αξίζω την υγεία, δεν αξίζω μια συντροφική σχέση. Έχουμε την πεποίθηση ότι είμαστε λάθος, πιστεύουμε ότι είμαστε λάθος.

Τι μήνυμα άραγε μας στέλνει το συναίσθημα της ενοχής;

Η  ενοχή είναι αυτό το τσίμπημα που νιώθουμε, όταν έχουμε κάνει κάτι και νιώθουμε άσχημα, είναι ένας εσωτερικός μηχανισμός που μας προειδοποιεί για επαναξιολόγηση των κανόνων μας, των αρχών και των αξιών μας, για το τι θεωρούμε σωστό-λάθος, καλό-κακό, δίκαιο-άδικο.

Είναι χρήσιμη η ενοχή;

Είναι χρήσιμη γιατί μας χτυπάει καμπανάκι προκειμένου να μπούμε στη διαδικασία να κάνουμε διορθωτικές κινήσεις προς την αποκατάσταση της βλάβης που μπορεί να έχουμε προκαλέσει στον εαυτό μας ή στους άλλους. Η μόνη χρησιμότητα που έχει η ενοχή είναι η εξέλιξη και η μεταμόρφωση μου ώστε να βαδίζω σύμφωνα με τις αρχές και τις αξίες μου και να εκδηλώνω τον χαρισματικό και άξιο εαυτό μου.

Πότε δεν είναι χρήσιμη;

Δεν είναι χρήσιμη σε περιπτώσεις που ενώ δεν υπήρχε λόγος να νιώσω ενοχή, εγώ ταυτίζομαι με το ρόλο του ενόχου. Αυτή η ταύτιση θα έχει σαν αποτέλεσμα να συμπεριφέρομαι με τρόπο που ταιριάζει σε αυτή την ταυτότητα.

Αν δηλαδή πιστεύω ότι είμαι ένοχος και νιώθω αμαρτωλός και βρώμικος, ανεπαρκής και ελλειμματικός, αμφισβητώ τον εαυτό μου και τις ικανότητες μου κι αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να έχω ακόμη περισσότερο επιθετικές συμπεριφορές προκειμένου να με προστατεύσω, γιατί το εγώ μου, η ενοχική προσωπικότητα μου νιώθει φόβο. Στο τέλος καταλήγουμε να προσδιοριζόμαστε μέσα από την ενοχή, είμαστε πλέον η ενοχή μας και αυτή είναι η ταυτότητά μας, μία ανθρώπινη ενοχική ταυτότητα που έχει αποτύχει. Μπαίνουμε δηλαδή σε ένα φαύλο κύκλο, νιώθουμε δέσμιοι και θυματοποιούμαστε. Ο ρόλος του θύματος και το ενοχικό μου κομμάτι πάνε χέρι-χέρι.

Τα αποτελέσματα της μη χρήσιμης ενοχής – Τι κερδίζω;

Σύμφωνα με τις Αρχές του NLP πίσω από κάθε ανθρώπινη συμπεριφορά υπάρχει πάντα μια θετική πρόθεση για μένα, κάτι κερδίζω. Ασυνείδητα, χωρίς δηλαδή να το καταλαβαίνω, υπάρχει πάντα ένα δευτερογενές όφελος, ένα ψευδές κέρδος.

Η ενοχή μας καθηλώνει στο παρελθόν κι αυτό μάς παρέχει ένα είδος ασφάλειας, μία οικειότητα στο γνωστό, ανεξάρτητα αν μας εξυπηρετεί ή όχι, που όμως μας δικαιολογεί την αδυναμία μας για ανάληψη της προσωπικής μας ευθύνης ώστε να ζήσουμε μια ζωή στο παρόν και στο μέλλον με ελευθερία. Μάς δεσμεύει στο παρελθόν παρόλο που δεν υπάρχει στο παρόν. Σκεφτείτε αν μπορούσατε να διαγράψετε το παρελθόν σας θα νιώθατε ενοχή;

Τι χάνω;

– Βιώνω μια ψυχολογική κατάσταση στην οποία επειδή πιστεύω ότι είμαι ένοχος και φοβάμαι ότι θα τιμωρηθώ, προτιμώ να τιμωρήσω εγώ τον εαυτό μου. Αυτοτιμωρούμαι λοιπόν θεωρώντας ότι έτσι είμαι ένας καλός και δίκαιος άνθρωπος.

-Ο άνθρωπος που νιώθει ενοχή γίνεται επικριτικός, σκληρός και αυστηρός. Επειδή κατηγορεί τον εαυτό του, έχει την τάση να κρίνει και να κατηγορεί τους άλλους.

-Δεν αγαπώ τον εαυτό μου, τον υπονομεύω και είμαι επιρρεπής σε επιζήμιες εξαρτήσεις ή εξαρτητικές σχέσεις προκειμένου έστω και λίγο να νιώσω ανακούφιση. Αυτό έχει επιβλαβείς συνέπειες στην υγεία μας σε σωματικό, ψυχολογικό, νοητικό και πνευματικό επίπεδο.

-Δεν πιστεύω ότι αξίζω την αγάπη των άλλων ακόμα κι όταν οι άλλοι δείχνουν το αντίθετο. Σαμποτάρω τον εαυτό μου συνεχίζοντας να έχω συμπεριφορές που θα εμποδίσουν τους άλλους να με αγαπούν.

-Δεν πιστεύω ότι αξίζω την αγάπη του Δημιουργού, δεν πιστεύω ότι είμαι ένα χαρισματικό πλάσμα με ταλέντα και δυνατότητες, οπότε νιώθω απροστάτευτος.

-Δεν βιώνω την ενότητα. Στην ουσία το βαθύτερο μου πρόβλημα είναι ο διαχωρισμός από τον αληθινό Εαυτό μου. Δεν μπορώ να δεχτώ ότι το μόνο που μού λείπει στη ζωή μου, είναι να λειτουργώ, να σκέφτομαι και να δρω από το αληθινό επίπεδο ύπαρξης μου.

Η ενοχή με κρατάει δέσμιο/α κατασπαταλάει την ενέργειά μου κι ενώ μου κοστίζει τόσο πολύ δεν αλλάζει τίποτα στην ζωή μου. Δεν με κάνει καλύτερο άνθρωπο, δεν με προάγει. Ο ένοχος εαυτός μου δεν με αφήνει να είμαι ευτυχισμένος άνθρωπος.

Με δυο λόγια όπου υπάρχει ενοχή υπάρχει έλλειψη αγάπης, που όμως αν δεν τη δώσω εγώ στον εαυτό μου, αν δεν αγαπήσω εγώ τον εαυτό μου βαθιά κι ουσιαστικά δεν μπορεί να με αγαπήσει κανένας. Κι αυτό γίνεται μέσα από την αυτογνωσία, τη γνωριμία με τον εαυτό μου.

Πώς δημιουργείται η ενοχή;

Η ενοχή δημιουργείται και πυροδοτείται κυρίως από την απόρριψη στην παιδική ηλικία. Τότε που δεν έχει αναπτυχθεί το λογικό μας κομμάτι και ρουφάμε σαν σφουγγάρια και καθώς δεν υπάρχουν φίλτρα, τα πάντα κάνουν έντονο αποτύπωμα. Κάθε φορά που ο μπαμπάς μας ή η μαμά μας μάς απέρριπτε ή θεωρούσαμε ότι μας απέρριπτε λεκτικά, πρακτικά, συναισθηματικά, νοητικά ή με οποιονδήποτε τρόπο, η ενοχή ερχόταν και έφτιαχνε θρόνο και βιδωνόταν όλο και πιο βαθιά. Οι γονείς μας έκαναν το καλύτερο που μπορούσαν με τα μέσα, τις γνώσεις και τις δυνατότητες που είχαν στη διάθεση τους, άρα είναι δική μας υποχρέωση και ευθύνη στην ενήλικη ζωή μας να απαλλαγούμε από πιθανά τραύματα που κουβαλάμε και να απελευθερωθούμε, προσφέροντας θεραπεία στο μικρό παιδί μέσα μας. Να γίνουμε δηλαδή οι γονείς του εαυτού μας και να μας φερθούμε όπως μας αξίζει.

Διορθωτικές ενέργειες

Ας υποθέσουμε ότι αναγνωρίζω μια πράξη μου που δεν συμβαδίζει με το αξιακό μου σύστημα. Τι μπορώ να κάνω; Πώς μπορώ να το διορθώσω; Ποια είναι τα βήματα;

-Η λύτρωση από την ενοχή, έχει τη σφραγίδα της συγχώρεσης. Εκείνη τη στιγμή στο παρελθόν, σε εκείνη τη συνθήκη, με την τότε ψυχολογική διάθεση, επέλεξα να κάνω μια συγκεκριμένη πράξη. Τώρα που αντιλαμβάνομαι ότι δεν ήταν η καλύτερη, ζητώ συγγνώμη από τον εαυτό μου και τον άλλον.

-Το επόμενο βήμα είναι να επιλέξω να κάνω διόρθωση, να αποκαταστήσω δηλαδή τη βλάβη στο βαθμό που μπορεί να γίνει και στο βαθμό που μου αναλογεί.

– Συγχωρώ τον εαυτό μου για την αδυναμία του να φερθεί σύμφωνα με τις αρχές και τις αξίες του.

-Συζητώ με τον εαυτό μου και αναλύω τους λόγους που με οδήγησαν σε αυτή τη συμπεριφορά. Σε περίπτωση που δυσκολεύομαι να το κάνω μόνος μου ζητάω βοήθεια από κάποιον ειδικό.

-Επιλέγω συνειδητά να αλλάξω τον τρόπο που σκέφτομαι, την νοοτροπία μου και να μετανοήσω να σκέφτομαι δηλαδή μαζί με το νου μου, άρα συνειδητά και όχι μηχανικά.

-Διακρίνω σε αυτή την εμπειρία ποια είναι η ευκαιρία μάθησης και εξέλιξης του εαυτού μου. Όσο δυσάρεστο και να είναι ένα γεγονός πάντα φέρνει και ένα δώρο. Βρείτε το, ανακαλύψτε το.

-Να καταλάβω ότι δεν ήμουν ένοχος από την αρχή και να αντιληφθώ ότι δεν δημιούργησα την πραγματικότητα του άλλου όπως και κανένας δεν μπορεί να δημιουργήσει τη δική μου. Είμαι υπεύθυνος μόνο για τις δικές μου προθέσεις και πράξεις και δεν μπορώ να δημιουργήσω την πραγματικότητα του άλλου. Κανείς δεν μπορεί να μου κάνει τίποτα αν δεν το επιτρέψω κι αν αυτό δεν είναι για την εξέλιξη μου. Σε πνευματικό επίπεδο δεν υπάρχει βλάβη. Η φράση «όλα για κάποιο λόγο γίνονται» αν αναδιατυπωθεί μας φανερώνει το κρυφό της μήνυμα «όλα γίνονται για κάποιο λόγο, για έναν σκοπό που με εξυπηρετεί».

Ερώτηση-Άσκηση

Σκεφτείτε αν νιώθετε ενοχή για κάτι. Επιλέξτε κάτι συγκεκριμένο.

Αν είναι χρήσιμη αναρωτηθείτε ποια είναι η ευκαιρία για διορθωτική δράση που ταιριάζει με τις αρχές και τις αξίες σας, που σάς αρέσει και σάς κάνει να νιώθετε καλά. Σημειώστε ποια είναι συγκεκριμένα αυτή η πράξη και προγραμματίστε πότε θα την κάνετε. Αμέσως θα νιώσετε ανακούφιση και απελευθέρωση, γιατί παίρνετε πίσω τη δύναμη σας, γίνεστε κυρίαρχος εαυτός.

Αν είναι μη χρήσιμη φανταστείτε αυτό το μέρος του εαυτού σας, αυτή την υποπροσωπικότητα σαν έναν ξεχωριστό άνθρωπο και ξεκινήστε μια συζήτηση μαζί του. Μπορείτε να φανταστείτε ότι βρίσκεται στη μια σας παλάμη ή μπορείτε να τον απεικονίσετε σε ένα κομμάτι χαρτί, για να πάρετε μια σχετική απόσταση. Θεωρείστε ότι μιλάτε στο παιδί σας ή σε κάποιον που αγαπάτε πολύ.

-Ρωτήστε αυτή την υποπροσωπικότητα που νιώθει ενοχή τι ακριβώς πιστεύει;

-Τι θα θέλατε να του πείτε;

-Πώς θα του μιλούσατε;

-Τι θα μπορούσε να σκεφτεί διαφορετικά σε σχέση με το γεγονός;

-Τι θα ήταν σοφό να πιστεύει;

Ο καθένας μας εξελίσσεται με το δικό του τρόπο και στο δικό του χρόνο. Η ενοχή είναι μία ευκαιρία να διακρίνει κανείς τι τον καταδικάζει σε μία τέτοια συμπεριφορά, να απελευθερωθεί μέσω της συγχώρεσης και της δράσης από τα δεσμά του παρελθόντος και να μετουσιώσει την ενοχή από βάρος σε θετικό εφόδιο υπευθυνότητας και απελευθέρωσης.

Η ζωή είναι όμορφη και μας καλεί να είμαστε ευέλικτοι. Όπως λέει και ο Alvin Toffler «οι αναλφάβητοι του 21ου αιώνα δεν θα είναι αυτοί που δεν μπορούν να γράψουν ή να διαβάσουν, αλλά αυτοί που δεν μπορούν να μάθουν, να ξεμάθουν και να ξαναμάθουν».

Δεν είμαστε ούτε οι σκέψεις μας, ούτε οι πεποιθήσεις μας, ούτε τα συναισθήματα μας. Έχουμε σκέψεις, πεποιθήσεις και συναισθήματα που αν διαπιστώσουμε ότι δεν μας είναι χρήσιμα μπορούμε να τα αλλάξουμε.

Ρωτήστε τον εαυτό σας με το χέρι στην καρδιά, ποιο ρόλο θέλετε να παίζετε στη ζωή σας και στη ζωή των άλλων. Θέλετε να αδικείτε, να κατηγορείτε και να δηλητηριάζετε τον εαυτό σας και τους άλλους με τον τρόπο που σκέφτεστε και συμπεριφέρεστε ή μήπως σας συμφέρει για το ανώτερο καλό το δικό σας και των άλλων να θυμηθείτε τον αληθινό σας εαυτό που είναι συμπονετικός, γεμάτος κατανόηση και αγάπη; Επιλέγετε τις Ερινύες ή τις Ευμενίδες;