210 62 33 450
Ιδού ένα ερώτημα που μοιάζει να απασχολεί κάποιους που ακούν ή διαβάζουν για το NLP, όπως είχε απασχολήσει και εμένα στο παρελθόν.
Με απογοήτευση διαπιστώνω ότι κάποιοι ήδη έχουν πάρει θέση επ’ αυτού και η θέση αυτή δεν είναι διόλου τιμητική για το σύστημα του νευρογλωσσικού προγραμματισμού.
Τα τελευταία χρόνια, παράλληλα με την ενασχόλησή μου με το NLP, παρατηρώ το πόσο συναρπαστικό το βρίσκουν οι άνθρωποι που με ρωτούν να τους εξηγήσω τι είναι, αλλά πόσο ζυγίζουν προσεκτικά τα πράγματα, ίσως και με επιφύλαξη, πριν αναζητήσουν στον νευρογλωσσικό προγραμματισμό τις λύσεις τους. Από κάποιους που έχω πάρει απάντηση, όταν τους ρωτώ αν γνωρίζουν τι είναι, να εμπλέκουν στην συζήτηση την λέξη «χειραγώγηση». Άλλωστε, εξ όσων γνωρίζω, ουκ ολίγες φορές κατηγορήθηκε το NLP και οι δημιουργοί του για χειραγώγηση! Ακόμα και οι αναζητήσεις μου στο διαδίκτυο, κάποιες φορές, με οδήγησαν σε αποτελέσματα κάθε άλλο παρά κολακευτικά για το ίδιο το σύστημα. Έχω συναντήσει ακόμα και πρακτικές οδηγίες αντιμετώπισης και προστασίας από την εφαρμογή του και συμβουλές πώς να αναγνωρίσει κάποιος μη γνώστης εκείνον που γνωρίζει πώς να το εφαρμόζει ούτως ώστε να διαχειριστεί τη κατάσταση αναλόγως.
Η εκπαίδευσή μου στον νευρογλωσσικό προγραμματισμό και τα βιώματά μου, ήταν καθοριστικά για να πάρω κι εγώ θέση: την αντίθετη από την παραπάνω.
Διότι, αν μπορεί κάποιος να μετακινηθεί λίγο από τη θέση που βλέπει το NLP ως υπό εξέταση σύστημα και θέσει υπό εξέταση την ίδια την χειραγώγηση, ίσως κάποιες πληροφορίες πολύ χρήσιμες αναδυθούν.
Μέσα από καθημερινή παρατήρηση, και έχοντας ως σημείο αναφοράς το ότι η χειραγώγηση είναι ένα στοιχείο που συναντάμε καθημερινά στην κοινωνική μας ζωή ως πολίτες, ως καταναλωτές, αλλά και στις διαπροσωπικές μας σχέσεις όλων των ειδών, επαγγελματικές, οικογενειακές, φιλικές και ερωτικές, μπορούμε να πλησιάσουμε λίγο πιο κοντά το φακό και να φωτίσουμε λεπτομέρειες που συνιστούν χειραγώγηση.
Και βλέποντας μέσα από το πρίσμα της ψυχικής υγείας, στρέφοντας τον φακό μας και σε επιμέρους στοιχεία που αφορούν σε σχήματα συμπεριφοράς και στις συνέπειες που αυτά μπορεί να έχουν στις διαπροσωπικές σχέσεις μας, πιθανόν να διακρίνουμε σε αυτές στοιχεία αδιόρατης κακοποίησης.
Δυστυχώς είναι σύνηθες, η λέξη κακοποίηση, όπως την χρησιμοποιούμε στην καθημερινή μας επικοινωνία, να υποδηλώνει για πολλούς από εμάς σωματική βία. Αυτή είναι όμως μόνο μία από τις μορφές που μπορεί να πάρει, ενώ πέραν αυτής, υπάρχει και η λεκτική, η συναισθηματική και η ψυχολογική κακοποίηση. Επιπλέον, ανάλογα με τον βαθμό και την συχνότητα έκθεσης ενός ανθρώπου σε αυτήν, διαφοροποιείται ο αντίκτυπος στο νευρικό του σύστημα. Μπορεί να οδηγήσει σε σύγχυση, αποσταθεροποίηση και διαταραχή της ψυχικής υγείας του υποκειμένου σε κακοποίηση.
Άλλωστε, σε αυτό το πλαίσιο, συναντάμε πλέον έναν νέο σχετικά όρο στον χώρο της ψυχολογίας: το Gaslighting. Σαν όρος εμφανίστηκε την δεκαετία του 1960 από τον ανθρωπολόγο Anthony F.C. Wallace και είναι δανεισμένος από την ταινία Gaslight (1940), στην οποία ο πρωταγωνιστής εφαρμόζει τακτικές αδιόρατης ψυχολογικής βίας απέναντι στην σύζυγό του προκειμένου εκείνη να αποσταθεροποιηθεί ψυχικά και διανοητικά, καθιστώντας την έτσι υποχείριό του.
Πώς σχετίζεται όμως το NLP με τα παραπάνω;
Από την αρχή της εκπαίδευσής μου στον NLP, η πρό(σ)κληση ήταν: χρησιμοποιείστε τις τεχνικές και πιστοποιείστε οι ίδιοι αν λειτουργούν. Και πράγματι αυτό συνέβη πολλές φορές, δεδομένου ότι ο νευρογλωσσικός προγραμματισμός μελετά τις ανθρώπινες συμπεριφορές, καμία όμως δεν ήταν τόσο εντυπωσιακή όσο όταν λειτούργησε ως εφόδιο για την αποκάλυψη της εμπειρίας του gaslighting, της αδιόρατης λεκτικής και ψυχολογικής κακοποίησης. Με άλλα λόγια, σε κατάσταση επείγουσας ανάγκης, το NLP ήταν αυτό που μου φανέρωσε τους τρόπους με τους οποίους είχα γίνει αντικείμενο χειραγώγησης με συναισθηματική εμπλοκή και δυσάρεστες για την υγεία συνέπειες .
Η επιλογή της φυσικής αλλά και χρονικής απόστασης σε θέση όπου ένοιωθα ασφάλεια και αυτοκυριαρχία προκειμένου να παρατηρήσω τι είχε συμβεί (timeline), η εναλλαγή των θέσεων παρατήρησης (meta positions), η μελέτη των στρατηγικών χειραγώγησης (strategies), τα στοιχεία που έχουν βαρύτητα στη δυναμική της σχέσης μεταξύ χειραγωγού- χειραγωγούμενου (anchors), η δομή της γλώσσας και ο τρόπος σκέψης που αυτή υποδηλώνει (meta model), ξεδίπλωσαν μπροστά στα μάτια μου ένα στημένο παιχνίδι. Αυτό που στο NLP αναφέρεται ως double-bind.
Η πρακτική σημασία του double-bind είναι ότι οι γλωσσικές δομές και τα σχήματα συμπεριφοράς του χειραγωγού δίνουν τόσες επιλογές στον χειραγωγούμενο ώστε ό,τι και αν αποφασίσει να κάνει, να είναι ο χαμένος. Να είναι δηλαδή αυτό που στην γλώσσα των επιχειρήσεων ονομάζεται no-win situation.
Είναι αυτό που σε απλή καθημερινή γλώσσα, έχει σαν αποτέλεσμα για τον χειραγωγό το «μονά, ζυγά, δικά του».
Και ισχύει το αντίθετο για τον χειραγωγούμενο, αυτό που στα αγγλικά συνηθίζεται να περιγράφεται ως “damned if I do, damned if I don’t”.
Πιστοποίησα λοιπόν με πολύ εντυπωσιακό τρόπο για ακόμη μια φορά πώς το NLP αποκωδικοποιεί ανθρώπινες συμπεριφορές και μπορεί να τις αποκαλύψει μπροστά στα μάτια μου λειτουργώντας ως ασπίδα προστασίας. Και πριν από την αποκάλυψη αυτή υπήρξε η ανακάλυψη των δικών μου αξιών και πεποιθήσεων χάρη στην μεθοδολογία του, με τρόπο που έπαιξε καθοριστικό ρόλο για να δώσω εγώ στον εαυτό μου επιλογή και να βγω αλώβητη από την εμπειρία αυτή.
Ας μην κατηγορούμε λοιπόν ελαφρά τη καρδία ένα σύστημα που μπορεί , όταν μελετηθεί και εφαρμοστεί με συνείδηση, να αποδειχτεί εφόδιο. Ή αλλιώς, απαντώντας σε μια μερίδα επικριτών του που συστήνουν τρόπους προστασίας από αυτό , όπως ανέφερα αρχικά, θα ρωτούσα:
Τι είναι αυτό που σε κάνει να θέλεις να προστατευτείς από κάτι που, αν μάθεις να το χρησιμοποιείς, μπορεί να σε προστατεύσει από την χειραγώγηση;
Χριστίνα Παναγιωτάκη
NLP Master Practitioner
Εκπαιδευόμενη σύμβουλος ψυχικής υγείας στην
Προσωποκεντρική και Focusing Ψυχοθεραπεία