Ψυχική Ανθεκτικότητα: Τι Είναι και Πώς να τη Χτίσετε Επιτυχώς

Έχετε αναλογιστεί ποτέ τι είναι αυτό που κάνει κάποιον καλό αθλητή, καλό ηγέτη, ή καλό επιχειρηματία;

Αναμφίβολα το ταλέντο και η σκληρή δουλειά παίζουν ζωτικό ρόλο σε αυτά και στην επίτευξη των στόχων, όμως γιατί κάποιοι τους πετυχαίνουν και άλλοι όχι;

Εδώ αξίζει να γίνει λόγος για τον παράγοντα της ψυχικής ανθεκτικότητας, ο οποίος συχνά έχει μεγαλύτερη βαρύτητα από το ταλέντο, την ευφυΐα ή τη σκληρή δουλειά.

Στον σημερινό οδηγό λοιπόν, θα αναλύσουμε:

• Τι είναι η ψυχική ανθεκτικότητα
• Ο ρόλος της έδρας ελέγχου στην ψυχική ανθεκτικότητα
• Πώς το NLP συμβάλλει σε αυτή

Καθώς και οτιδήποτε άλλο σχετίζεται με το θέμα αυτό, όπως ενδιαφέρουσες πρακτικές που βασίζονται στην επιστήμη του NLP.

Ας ξεκινήσουμε λοιπόν με τα βασικά.

Τι Είναι η Ψυχική Ανθεκτικότητα

Με τον όρο ψυχική ανθεκτικότητα εννοούμε την ικανότητα ενός ατόμου να αποδίδει επιτυχώς κάτω από καταστάσεις πίεσης και άγχους.

Με άλλα λόγια, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ένα άτομο με ψυχική ανθεκτικότητα ξεπερνά τις δύσκολες καταστάσεις και βγαίνει πιο δυνατό από αυτές.

Πριν εμβαθύνουμε όμως, ας εξετάσουμε την ετυμολογία το όρου αυτού.

Αρχικά, η λέξη “ψυχή” προέρχεται από το ρήμα “ψύχω” που σημαίνει πνέω, ή αλλιώς “ψυχρή πνοή”. Σε αρκετές θρησκευτικές παραδόσεις μάλιστα, η ψυχή υποδηλώνει την άυλη ουσία ενός ζωντανού όντος.

Όσον αφορά την “ανθεκτικότητα”, υποδηλώνει το άτομο που έχει αντοχή και δεν καταβάλλεται εύκολα. Προέρχεται από τη λέξη “αντέχω” (ἀντ- + ἔχω) που δηλώνει την υπομονή.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η ψυχική ανθεκτικότητα δεν αναφέρεται στην παθητική στάση απέναντι στις αντιξοότητες, ούτε στην αδιαφορία προς αυτές.

Αντιθέτως, το άτομο που έχει αναπτύξει σωστά το χαρακτηριστικό αυτό, διαχειρίζεται κατάλληλα τις δύσκολες καταστάσεις και δεν αφήνει τις αντιξοότητες να το καταβάλλουν.

Εδώ μάλιστα μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο το NLP (στο οποίο θα εμβαθύνουμε στη συνέχεια), καθώς θεωρείται mindset education και εκπαιδεύει στο πώς να δημιουργεί ο καθένας τις κατάλληλες συνθήκες σκέψης για τη διαχείριση αλλαγών με ψυχική ανθεκτικότητα.

Για παράδειγμα, στη περίπτωση του αθλητή που αναφερθήκαμε στην αρχή του άρθρου, για να φτάσει στην επιτυχία ναι μεν απαιτείται σκληρή δουλειά και μια δόση ταλέντου, όμως η ψυχική δύναμη είναι αυτή που θα βοηθήσει τον αθλητή να αντέξει στη πληθώρα αντιξοοτήτων που θα σταθούν εμπόδιο προς την επιτυχία του.

Άλλωστε, όσο ταλαντούχος και να είναι, αν δεν μπορέσει να ξεπεράσει ψυχολογικά κάποιον τραυματισμό για παράδειγμα, τότε πιθανότητα να μη φτάσει στο επιθυμητό επίπεδο.

Πώς γίνεται όμως να χτίσει κάποιος ψυχική ανθεκτικότητα και ποιός είναι ο ρόλος του Νευρογλωσσικού Προγραμματισμού (NLP) στη διαδικασία αυτή;

Πάμε να δούμε.

Ο Ρόλος της Έδρας Ελέγχου στην Ψυχική Ανθεκτικότητα

Οι τρόποι να χτιστεί ψυχική ανθεκτικότητα είναι αρκετοί και σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσαμε να αναφέρουμε έναν ως τον καλύτερο.

Αξίζει όμως αρχικά να κάνουμε λόγο για την έννοια της Έδρας Ελέγχου, ή αλλιώς Locus of Control, η οποία έχει αναπτυχθεί από την επιστήμη της ψυχολογίας (και συγκεκριμένα από τον Julian Rotter) και έρχεται το NLP για να υποστηρίξει με συγκεκριμένες προσεγγίσεις.

Στην ουσία, η Έδρα Ελέγχου αναφέρεται στον έλεγχο που πιστεύει κάποιος ότι έχει στα γεγονότα που του συμβαίνουν.

Με άλλα λόγια, κατά πόσο πιστεύουμε πως ευθυνόμαστε για όσα μας συμβαίνουν, όπως είναι οι επιτυχίες και οι αποτυχίες μας;

Αυτό είναι κάτι που θα μπορούσε να αναρωτηθεί ένας μαθητής που πέτυχε στις εξετάσεις του, καθώς και ένας αθλητής του τένις που έχασε έναν αγώνα.

Σε όλες τις περιπτώσεις όμως, κάθε αντίδραση που έχουμε και κάθε εμπειρία που ζούμε είναι συνέπειες ορισμένων παραγόντων, τόσο εξωτερικών όσο και εσωτερικών.

Εδώ λοιπόν μπαίνουν οι έννοιες του Inner Game και Outer Game, τις οποίες μελετάει το NLP, και αναφέρονται στους εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες αντιστοίχως που επηρεάζουν ένα αποτέλεσμα.

Ενδεικτικά, στα παραδείγματα που είδαμε προηγουμένως, ο μαθητής μπορεί να αντιλαμβάνεται την επιτυχία του ως:

• Συνέπεια της ηρεμίας και συγκέντρωσης που είχε κατά τη διάρκεια των εξετάσεων (Inner Game), ή/και 
• Στην επαρκή μελέτη που έκανε και την βοήθεια που δέχθηκε από τους καθηγητές του (Outer Game).

Αντίστοιχα, ο αθλητής του τένις μπορεί να αντιλαμβάνεται την αποτυχία του ως:

• Αποτέλεσμα έλλειψης συγκέντρωσης, κακής ψυχολογικής κατάστασης και άλλων εσωτερικών παραγόντων (Inner Game), ή/και
• Αποτέλεσμα της κακής κατάστασης του αγωνιστικού χώρου ή της ρακέτας που χρησιμοποιούσε (Outer Game).

Αν και είδαμε περιληπτικά τι ισχύει για το καθένα, ας τα εξετάσουμε πιο αναλυτικά.

Inner Game

Το Inner Game ως έννοια αναπτύχθηκε από τον Timothy Gallwey, σαν μέθοδο να βοηθήσει τους ανθρώπους να επιτύχουν υψηλές επιδόσεις σε διάφορα αθλήματα, στη μουσική, ακόμα και στη διαχείριση των επιχειρήσεών τους.

Άλλωστε, όποιος και αν είναι ο τομέας ενασχόλησής μας, αναπόσπαστο κομμάτι της επιτυχίας είναι η σωστή χρήση του μυαλού και του σώματός μας.

Με άλλα λόγια, το Inner Game είναι η σωστή ψυχική και συναισθηματική προετοιμασία του εαυτού μας, ώστε να εκτελέσουμε κάτι αποτελεσματικά.

Στην ουσία, πρόκειται για όλους τους εσωτερικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη διανοητική και ψυχοσυναισθηματική προσέγγιση σε ότι κάνουμε, όπως το σκεπτικό και η διάθεση.

Έτσι λοιπόν η κατάλληλη “εσωτερική προετοιμασία”, μπορεί πολλές φορές να μας προσφέρει την ψυχική ανθεκτικότητα που επιζητούμε.

Outer Game

Με τον όρο Outer Game ορίζουμε όλα όσα σχετίζονται με το εξωτερικό περιβάλλον, όπως είναι οι συνθήκες που μας περιβάλλουν.

Αν πάρουμε το παράδειγμα του αθλητισμού, το Outer Game περιλαμβάνει τις αναγκαίες προϋποθέσεις που σχετίζονται με την διεξαγωγή ενός αγώνα, όπως ο εξοπλισμός (μπάλες, ρακέτες κτλ), το γήπεδο, ακόμα και οι καιρικές συνθήκες.

Στο παράδειγμα ενός επιχειρηματικού περιβάλλοντος τώρα, η έννοια αυτή σχετίζεται με την εφαρμογή των εργαλείων και των δεξιοτήτων, την υλοποίηση των αναγκαίων διαδικασιών για την εκπλήρωση μιας αποστολής, και την αποτελεσματική διαχείριση της αγοράς.

Με άλλα λόγια, το Outer Game σχετίζεται με όλους τους εξωτερικούς παράγοντες που επηρεάζουν τα αποτελέσματα των ενεργειών μας.

Επομένως, γίνεται αντιληπτό πως τόσο το Inner, όσο και το Outer Game μπορούν να βοηθήσουν στον έλεγχο της Έδρα Ελέγχου, το καθένα με τον τρόπο του.

Βέβαια, ιδιαίτερη σημασία έχει το Inner Game, καθώς αυτό είναι που συχνά παίζει καθοριστικό ρόλο σε ένα αποτέλεσμα και η διαχείριση του μυαλού/σώματός μας δεν είναι εύκολη.

Σύμφωνα με τον ίδιο τον Timothy Gallwey μάλιστα:

“Χωρίς τον έλεγχο των συχνά παραμελημένων δεξιοτήτων και στόχων του Inner Game, η επιτυχία σε οποιοδήποτε τομέα δεν είναι μόνο δύσκολη, αλλά και σχετικά ασήμαντη”.  

Έτσι, η σωστή διαχείριση του μυαλού και του σώματός μας είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη ψυχικής ανάτασης και ανθεκτικότητας.

Ποιος είναι λοιπόν ο ρόλος του NLP στον έλεγχο της Έδρας Ελέγχου και κατ’ επέκταση στη ψυχική ανθεκτικότητα;

Πώς το NLP Συμβάλλει στην Ψυχική Ανθεκτικότητα

Το NLP συχνά περιγράφεται ως η μελέτη της υποκειμενικής εμπειρίας, καθώς μπορεί να προσφέρει τεχνικές για να μάθουμε να σκεφτόμαστε και να συμπεριφερόμαστε πιο αποδοτικά, ώστε να πετύχουμε τους στόχους μας.

Κύριο ερώτημά του είναι το πώς σκέφτεται και λειτουργεί το μυαλό κάποιου όταν ενεργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο, και ποια η λεπτομέρεια που κάνει τη διαφορά.

Για την ακρίβεια, είναι η μεθοδολογία να μελετούμε και να αποτυπώνουμε τα βήματα που ακολουθεί το μυαλό μας, όταν παράγει μια συγκεκριμένη συμπεριφορά.

Εδώ λοιπόν γίνεται πιο εμφανής ο ρόλος του NLP στη ψυχική ανθεκτικότητα, καθώς μελετά το Inner και το Outer Game, και έρχεται να σταθεροποιήσει την Έδρα Ελέγχου.

Επομένως το NLP δεν προσφέρει απλά θεραπείες. Προσφέρει ειδικά εργαλεία διερεύνησης του πώς παράγεται μια συμπεριφορά (στη συγκεκριμένη περίπτωση να καταλάβουμε πώς είναι στημένη η εσωτερική Έδρα Ελέγχου), από τι επηρεάζεται, καθώς και ποια η διαδρομή που ακολουθεί το μυαλό και καταλήγει να έχει ελλειμματική ψυχική ανθεκτικότητα.

Με βάση λοιπόν τα ευρήματα αυτά, σχεδιάζονται τεχνικές που στοχεύουν στη πηγή προέλευσης του “προβλήματος”.

Πιο συγκεκριμένα, οι πυλώνες του συστήματος του NLP είναι η διαδικασία modelling, η οποία αναφέρεται στην παρατήρηση, στη χαρτογράφηση, στην αποδόμηση και στον εντοπισμό κρίσιμων παραμέτρων που συντελούν σε μια συγκεκριμένη συμπεριφορά ή ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα.

Ένας κρίσιμος παράγοντας μπορεί να εστιάζει στο σύστημα πεποιθήσεων.

Υπάρχουν συγκεκριμένες τεχνικές στο NLP που στοχεύουν στη διερεύνηση και αλλαγή πεποιθήσεων που περιορίζουν τον τρόπο που σκέφτομαι και αντιδρώ κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες.

Επιπλέον, με μια τεχνική NLP όπως το Reframing, χρησιμοποιείτε καλύτερα τη διερεύνηση της οπτικής σας (perspective), ώστε να εντοπίζετε άλλες επιλογές και διαδρομές σκέψης που δεν είχατε φανταστεί πριν ευκαιρίες μέσα σε δύσκολες καταστάσεις. 

Το Reframing χρησιμοποιείται επίσης και για να επαναπροσδιορίσουμε πιστεύω που μας περιορίζουν, αλλά και να διευρύνουμε την οπτική μας γύρω από εξωτερικές καταστάσεις που μας απασχολούν.

Για παράδειγμα, ενώ μπορεί κάποιος να πιστεύει ότι απέτυχε χάνοντας τη δουλειά του, θα μπορούσε να αναρωτηθει:

“Τι έχω να μάθω για μένα μέσα από αυτό που συνέβη, που θα μου είναι χρήσιμο να προχωρήσω στα επόμενα βήματα με μεγαλύτερη σοφία;”

Αν θέλαμε όμως να διευρύνουμε την οπτική στην συγκεκριμένη περίπτωση, μπορεί αυτή η κατάσταση να μας οδηγήσει στην έρευνα άλλων επιλογών, όπου δεν μας δόθηκε η ευκαιρία προηγουμένως (λόγω καθημερινής ρουτίνας), ώστε να σκεφτούμε πιο καθαρά, ή να σκεφτούμε ότι έχουμε περισσότερο χρόνο να εξασκήσουμε μια δεξιότητα, ή ακόμα και να μάθουμε κάτι καινούργιο.

Τέλος, το NLP προσφέρει τεχνικές που αφορούν στη διαχείριση του outer game. Δηλαδη πώς μπορώ να μην μπαίνω στα τρυπάκια του άλλου, πώς μπορώ να λέω τα πράγματα με δεξιοτεχνία χωρίς να χάνω το δίκιο μου, χωρίς να παρασύρομαι συναισθηματικά, διασφαλίζοντας έτσι το να υψώνω το ανάστημα μου με λογική,  κριτική σκέψη. 

Επίσης τεχνικές όπως Meta Model και Meta Drill, δίνουν τη  δυνατότητα να μπορώ να σκέφτομαι out of the box και με δημιουργικότητα να ξεπερνώ τα ego games. 

Πώς δηλαδή αποδέχομαι κακότροπες προκλήσεις και ξεδιπλώνω το σκεπτικό της άλλης πλευράς; Πώς προσκαλώ δημιουργικά μια συζήτηση εντοπίζοντας τι άλλο μπορεί να κρύβεται πίσω από τη κουβέντα;

Μια τεχνική ταχείας παρέμβασης όπως το Anchoring μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά με άλλες τεχνικές, ώστε να γίνει συνολικό Reframe.

Ο σκοπός του Anchoring είναι να συσχετιστεί μια θετική ανάμνηση με μια συγκεκριμένη αρνητική κατάσταση.

Για παράδειγμα, μια ανάμνηση που σας προσφέρει ψυχική ενδυνάμωση μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πηγή ενεργοποίησης στην αντιμετώπιση μιας δύσκολης κατάστασης.

Έτσι, δεδομένου ότι η τεχνική αυτή είναι ταχείας δράσης και υπάρχει βαθύτερο θέμα που προκαλεί την έλλειψη ψυχικής ανθεκτικότητας, θα πρέπει να αντιμετωπιστεί μέσα από διαδικασία διάγνωσης και εντοπισμού των αιτιών στο inner game που πυροδοτούν αυτή την κατάσταση, και να σχεδιαστούν τεχνικές διαχείρισής τους.

Με Λίγα Λόγια

Γίνεται λοιπόν αντιληπτό ότι το μυαλό μας έχει τη δυνατότητα να εξελίσσεται συνεχώς, αρκεί να γνωρίζουμε πώς να το διαχειριστούμε σωστά, ώστε μεταξύ των άλλων να χτίσουμε ψυχική ανθεκτικότητα.

Αξίζει να αναφέρουμε πως δεν πρόκειται για ένα γνώρισμα με το οποίο γεννιέται κάποιος, είναι όμως μια δυναμική διαδικασία που καλλιεργείται με διάφορους τρόπους.

Αν λοιπόν θέλετε να μάθετε τις κατάλληλες τεχνικές NLP που θα σας βοηθήσουν να χτίσετε την ανθεκτικότητα αυτή, ανακαλύψτε το NLP University Practitioner! 

Μια 6μηνη εκπαίδευση από ειδικούς στην επιστήμη του NLP, που θα σας βοηθήσει να επιτύχετε τόσο τους προσωπικούς, όσο και τους επαγγελματικούς σας στόχους!