210 62 33 450
Για τους περισσότερους γονείς, το καλοκαίρι είναι ένα δώρο, μια ευκαιρία να ξανακερδίσουν αυτό που οι βιαστικοί ρυθμοί του σχολείου, της δουλειάς και της καθημερινότητας τείνει να τους στερεί: εκείνες τις γεμάτες νόημα ώρες που μπορούν απλώς να είναι με τα παιδιά τους. Όμως, όπως διαπιστώνουν πολλοί γονείς, το να περνάμε χρόνο με τα παιδιά μας δε σημαίνει απαραίτητα ότι μοιραζόμαστε στιγμές που μας γεμίζουν συναισθηματικά, προωθούν μία βαθύτερη σύνδεση και τελικά μας μένουν αξέχαστες. Και τότε γεννιέται το ερώτημα: πώς μπορεί κανείς να πάει πέρα από την απλή φυσική παρουσία και να εμπλουτίσει πραγματικά τις στιγμές με το παιδί του, ώστε αυτό να νιώθει ότι το βλέπουν, το ακούνε, το εκτιμούν και το αγαπάνε πραγματικά; Ο Νευρογλωσσικός Προγραμματισμός (NLP) μπορεί να δώσει απάντηση στο παραπάνω ερώτημα.
Αρχικά, ας καταλάβουμε τι είναι το NLP. Ο Νευρογλωσσικός Προγραμματισμός αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1970 ως ένα πρακτικό πλαίσιο που διερευνά τις σχέσεις ανάμεσα στις σκέψεις, τα λόγια και τις συμπεριφορές μας. Εξετάζει τον τρόπο που επεξεργαζόμαστε εμπειρίες — πού δίνουμε σημασία, τι λέμε, τι νιώθουμε — και πώς αυτές οι διεργασίες επηρεάζουν η μία την άλλη. Όταν εφαρμόζουμε το NLP στη γονεϊκότητα, αποκτούμε τη δυνατότητα να δημιουργήσουμε θετικές, διαρκείς εντυπώσεις που υποστηρίζουν τη συναισθηματική ασφάλεια του παιδιού. Γιατί είναι τόσο σημαντικό αυτό; Διότι έρευνες στην ανάπτυξη του παιδιού, από τη Θεωρία της Προσκόλλησης του John Bowlby μέχρι σύγχρονα ευρήματα για την ενσυναίσθηση, μας δείχνουν ότι τα παιδιά ανθίζουν όταν αισθάνονται ότι εναρμονίζονται συναισθηματικά με τους γονείς τους. Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι οι γονείς, όταν περνούν χρόνο με τα παιδιά τους, πρέπει περισσότερο να μάθουν να ακούν και να ανταποκρίνονται στο παιδί με τρόπους που ταιριάζουν στον εσωτερικό του κόσμο, παρά να δίνουν βάση στη στείρα διασκέδαση.
Μία από τις πιο σημαντικές αρχές στο NLP είναι ότι ο καθένας μας επεξεργάζεται τις πληροφορίες και αντιλαμβάνεται με διαφορετικό τρόπο. Αυτό σημαίνει ότι κάποια παιδιά αντιλαμβάνονται τον κόσμο κυρίως με εικόνες· περιγράφουν τη μέρα τους με χρώματα και φως. Άλλα προτιμούν να εκφράζονται με λεκτικούς τρόπους, ακούγοντας για παραδειγμα ιστορίες η διαβάζοντας φωναχτά, ενώ κάποια άλλα προτιμούν να κινούνται στον χώρο, να αγγίζουν το κάθε τι, να το αισθάνονται, εξερευνώντας τις εμπειρίες με το σώμα τους για να τις συλλάβουν πλήρως. Αυτές οι διαφορές στα «συστήματα αναπαράστασης», πρακτικά σημαίνουν ότι αν θέλουμε να έρθουμε πιο κοντά στο παιδί μας αυτό το καλοκαίρι, θα πρέπει να συντονιστούμε με τους μοναδικούς τρόπους που εκείνο αντιλαμβάνεται τον κόσμο, να καταλάβουμε ποιο είναι το σύστημα που προτιμά για να εκφράσει τη σκέψη του και να συντονιστούμε με αυτό. Για παράδειγμα, το οπτικό σύστημα περιλαμβάνει φράσεις όπως «Κοίτα τα χρώματα» ή «Πολλά κέφια βλέπω». Εάν το παιδί εκφράζεται κυρίως μέσω του κιναισθητικού συστήματος θα χρησιμοποιεί περισσότερο συναισθηματική γλώσσα π.χ. «Αυτό ήταν τόσο διασκεδαστικό!» ή, αντίστοιχα, αν προτιμά το ακουστικό θα χρησιμοποιεί ακουστική γλώσσα όπως: «Ακούγεται καλό», «Κάτι μου λέει ότι…». Όταν τα παιδιά αισθάνονται ότι μιλάμε στη «γλώσσα» τους, η εμπιστοσύνη τους ενισχύεται.
Πέρα από τον συντονισμό με τα συστήματα αναπαράστασης, κάθε φορά που συγχρονιζόμαστε με τον ρυθμό του παιδιού μας, ακολουθώντας την ταχύτητα ομιλίας που προτιμά, αντικατοπτρίζοντας τη γλώσσα του, στέλνουμε ασυνείδητα μηνύματα που λένε: «Σε καταλαβαίνω». Μελέτες για τη μη λεκτική επικοινωνία και τον διαπροσωπικό συγχρονισμό δείχνουν ότι αυτού του είδους η εναρμόνιση, δηλαδή να ταιριάζουμε την ενέργειά μας με τη δική του ή να επαναλαμβάνουμε μια αγαπημένη του λέξη, μπορεί να αυξήσει την έκκριση ωκυτοκίνης και να μειώσει την κορτιζόλη.
Υπάρχει κι ένας βαθύτερος λόγος που αυτή η προσαρμογή στη γλώσσα (λεκτική και μη) του παιδιού έχει σημασία. Η νευροεπιστήμη μας λέει ότι η ουσιαστική σύνδεση διαμορφώνει κυριολεκτικά την αρχιτεκτονική του αναπτυσσόμενου εγκεφάλου του παιδιού. Οι εμπειρίες που εντυπώνονται με πολλαπλά συστήματα αναπαράστασης και περιλαμβάνουν το μεταιχμιακό σύστημα, το συναισθηματικό κέντρο του εγκεφάλου, δημιουργούν ισχυρές νευρωνικές διαδρομές, ενισχύουν στο παιδί τις συναισθηματικές συνδέσεις και το κάνουν εύκολο για αυτό να επιστρέφει σε αυτά τα αισθήματα ασφάλειας και χαράς στο μέλλον. Με αυτή την έννοια, το καλοκαίρι παύει να είναι απλώς μια ανέμελη περίοδος και μεταμορφώνεται σε μια ευκαιρία για ενίσχυση της εμπιστοσύνης και της ενσυναίσθησης. Γενικότερα, οι έρευνες για την επικοινωνία γονέα-παιδιού υποστηρίζουν ότι τα παιδιά που βιώνουν καλή συναισθηματική επικοινωνία με τους γονείς τους αποκτούν περισσότερες κοινωνικές δεξιότητες, καλύτερη ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στο στρες.
Το καλοκαίρι είναι επίσης η τέλεια εποχή για να ζήσουμε νέες εμπειρίες μαζί, και εδώ πάλι το NLP μπορεί να εμπλουτίσει αυτές τις στιγμές. Ας σκεφτούμε, για παράδειγμα, μια μέρα που φτιάχνουμε μια χειροτεχνία μαζί ή χτίζουμε ένα μικρό «φρούριο» στην άμμο. Αυτό που έχει πραγματικά σημασία δεν είναι το αντικείμενο που φτιάξαμε, αλλά ο τρόπος που αφηγούμαστε την εμπειρία μας την ώρα που τη ζούμε. Οι άνθρωποι, εκ φύσεως, κατανοούν τον κόσμο μέσα από ιστορίες, και το NLP δίνει μεγάλη έμφαση στη δύναμη της αφήγησης. Αν περιγράψουμε το φρούριο σαν «ένα μυστικό κάστρο που χτίσαμε με τα χέρια μας» και μιλήσουμε για «το τι καταφέραμε, ή πως ξεπεράσαμε διάφορα μικροεμπόδια», δίνουμε στο παιδί μια αίσθηση επίτευξης και κοινής επιτυχίας. Η γλώσσα γίνεται άγκυρα για τα συναισθήματά του — όπως μια αγαπημένη μυρωδιά μπορεί να ξυπνήσει μια ζωντανή ανάμνηση. Την επόμενη φορά που θα δει την άμμο ή θα ξαναπάει σε αυτή την παραλία, θα φέρει στο μυαλό του τα ακουσματα που δημιουργήσαμε, τη ζεστασιά και την αίσθηση του «μαζί» και του «ανήκειν».
Από την κοινωνικο-πολιτισμική θεωρία του Lev Vygotsky έως τις παρατηρήσεις του Albert Bandura για την ενίσχυση και τη μίμηση προτύπων, γνωρίζουμε ότι τα παιδιά εσωτερικεύουν όσα βιώνουν. Όταν βιώνουμε τις καλοκαιρινές μας περιπέτειες με αυτόν τον τρόπο, δημιουργούμε ένα αφήγημα, δίνοντας έμφαση στη χαρά, την υπομονή, τη δημιουργικότητα και την ανακάλυψη, βοηθάμε το παιδί να ενσωματώσει αυτές τις ποιότητες μέσα του. Αυτό που μπορεί να μοιάζει με μία απλή χειροτεχνία ή κατασκευή είναι, σε βαθύτερο επίπεδο, μια πράξη συν-δημιουργίας της ταυτότητάς του, η οποία επιτυγχάνεται λίγο-λίγο, μία γλυκιά φράση ή μια εγκάρδια αγκαλιά τη φορά.
Φυσικά, το καλοκαίρι δεν γίνεται να είναι πάντα τέλειο. Ακόμα και οι πιο καλοί γονείς αντιμετωπίζουν στιγμές απογοήτευσης και κούρασης. Μία από τις πιο πολύτιμες τεχνικές που προσφέρει το NLP για την αντιμετώπιση των δυσκολιών και των προκλήσεων, είναι η αναπλαισίωση (reframing), δηλαδή η θέαση μια κατάστασης από μια διαφορετική σκοπιά ώστε να γίνει λιγότερο αγχωτική. Αν το παιδί είναι εκνευρισμένο έπειτα από μια κουραστική μέρα παιχνιδιού, αντί να το αντιμετωπίσουμε ως «κακή συμπεριφορά», μπορούμε να πούμε ήρεμα και τρυφερά: «Φαίνεται πως όλη αυτό το παιχνίδι σε κούρασε· το σώμα σου σού λέει ότι χρειάζεται ξεκούραση». Με αυτή τη μικρή αλλαγή στη διατύπωση, αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά του παιδιού και το βοηθάμε να ανανγωρίσει και να βγάλει νόημα από όσα αισθάνεται. Η «καθοδήγηση των συναισθημάτων» (emotion coaching), όπως ονομάζεται αυτή η προσέγγιση στην οποία ο γονέας δεν αγνοεί ή απορρίπτει τα συναισθήματα του παιδιού, αλλά τα αναγνωρίζει, τα κατονομάζει και τα συζητά με αποδοχή και κατανόηση, μέσα από την ψυχολογική έρευνα του John Gottman, έχει αποδειχθεί ότι οδηγεί σε:
- Καλύτερη συναισθηματική ρύθμιση (δηλαδή, το παιδί μαθαίνει να μην ξεσπά απότομα ή να καταπιέζει τα συναισθήματά του, αλλά να τα εκφράζει και να τα διαχειρίζεται υγιώς).
- Μεγαλύτερη ενσυναίσθηση (το παιδί γίνεται πιο ικανό να μπαίνει στη θέση του άλλου, γιατί πρώτα έχει μάθει να «ακούει» τα δικά του συναισθήματα).
Και φυσικά ακόμη κι όταν το καλοκαίρι ή οι διακοπές φτάνουν στο τέλος, ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε είναι να κοιτάξουμε μαζί πίσω. Η νευροεπιστήμη και το NLP αναγνωρίζουν τη δύναμη της αναπόλησης για την εδραίωση των αναμνήσεων. Επίσης είναι γνωστό πλέον οτι για το μυαλό δεν διαφέρει η πραγματική από τη φανταστική εμπειρία. Είτε βιώνουμε είτε σκεφτόαμστε κάτι, το μυαλό το αντιλαμβάνεται ως πραγματικό. Σ’αυτή τη διαδικασία εμπλέκονται οι κατοπτρικοί νευρώνες (mirror neurons). Μπορούμε να αφιερώσουμε ένα ήσυχο βράδυ με το παιδί μας για να φέρουμε στο μυαλό μας και να μιλήσουμε για όσα απολαύσαμε περισσότερο από τον χρόνο που περάσαμε μαζί. Το αφήνουμε να περιγράψει τις στιγμές που ξεχώρισε, αφουγκραζόμενοι προσεκτικά τις λέξεις, τον τόνο της φωνής του και παρατηρώντας τις μικροεκφράσεις και τις χειρονομίες του. Μπορούμε να συμπληρώσουμε με τις δικές μας αναμνήσεις, ζωγραφίζοντας τις με πλούσιο χρώμα. Αυτού του είδους η κοινή αναπόληση γίνεται μια μικρή τελετουργία που διδάσκει στα παιδιά ότι ο χρόνος που περάσαμε μαζί μετράει και θα συνεχίσει να είναι σημαντικός ακόμη και όταν το καλοκαίρι έχει πια τελειώσει.
Το NLP προτείνει μία βαθιά ανθρώπινη προσέγγιση της γονεϊκότητας. Η έμφαση που δίνει στην προσεκτική παρατήρηση, την ανταπόκριση με ενσυναίσθηση και την ενδυνάμωση των θετικών συνδέσεων υποστηρίζεται από δεκαετίες ερευνών στην παιδική ψυχολογία, στη θεωρία της επικοινωνίας και στη διαπροσωπική νευροβιολογία.
Ως γονείς, συχνά αναζητούμε γρήγορες λύσεις ή αλάνθαστες στρατηγικές, αλλά η αληθινή σύνδεση δεν επιτυγχάνεται με κάποια “μυστική” συνταγή. Αναπτύσσεται μέσα από μικρές αποφάσεις, τον τρόπο που κοιτάζουμε το παιδί μας στα μάτια, τη ζεστασιά της φωνής μας, τις ιστορίες που πλάθουμε μαζί, το πως συνδημιουργούμε. Το NLP, έχοντας καταβολές στην ψυχολογία, προσφέρει μια πυξίδα μέσα από επιλεγμένες τεχνικές για την επικοινωνία με τα παιδιά, που μας καθοδηγεί σε αυτές τις αποφάσεις. Μας θυμίζει ότι τα λόγια σε κάθε σημείο επαφής με το παιδί μας διαμορφώνουν τον κόσμο του και ότι κάθε κοινή καλοκαιρινή στιγμή προσφέρει μία μοναδική ευκαιρία για να εγχαράξουμε εικόνες, να το βοηθήσουμε να νιώσει πόσο σημαντικό είναι, και πόσο πολύ το αγαπάμε, να συνειδητοποιήσει πώς αλλιώς μπορούμε να είμαστε μαζί.
Κι όταν μεγαλώσει — όταν μια μέρα κοιτάξει πίσω σε αυτά τα καλοκαίρια — δεν θα θυμάται κάθε λεπτομέρεια κάθε εκδρομής που κάνατε. Θα θυμάται στιγμές που περάσατε. Θα θυμάται πώς μιλούσατε, πώς γελούσατε, πώς ανακαλύπτατε μαζί και πάνω απ’ όλα πώς ένιωθε όταν ήταν δίπλα σας.
Αλεξάνδρα Ευθυμιάδου PhD
Psychology & Neuro linguistics
Ιδρύτρια nlpgreece®
Affiliated with NLP University, California, Santa Cruz.